Kişisel Fotoğrafların İzinsiz Paylaşılması

Günümüzde hızla gelişen teknoloji ve yaşanan internet evrimi sayesinde fotoğraflar, yalnızca albümlerde yer almaktan uzaklaşarak hayatın her noktasına yayılmış; aynı zamanda hukuki bir mesele haline de gelmiştir. Özellikle dijital çağın kapılarının açılması ile sosyal medya kullanımının yaygınlaşması, magazin sektörü, ticari işletmeler arasındaki rekabetten doğan reklam savaşları gibi faktörler kişisel fotoğrafların izinsiz kullanımı konusunda hukuki uyuşmazlıklara gebe olmuştur.

Bu nedenle kişisel verilerin kapsamı, hangi fotoğrafların kişisel veri niteliğinde olduğu ve bunların izinsiz kullanılmasının hangi hukuki yaptırımlara neden olacağı inceleme konusu olmaktadır. Bu kapsamda mevzuatta çeşitli kanunlarda farklı hükümler bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları 5651 sayılı Türk Ceza Kanunu (“TCK”), 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”), 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (“TMK”) ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) kapsamında yer alan düzenlenmelerdir.

1. TCK Kapsamında Fotoğrafların İzinsiz Kullanılması

 

Kişisel verilerin izinsiz kullanılması, TCK’nin “Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar” başlığında yer alan 134. vd. maddeler uyarınca suç teşkil etmektedir. Bu kapsamdaki suç çeşitleri, olayın niteliğine göre değişmektedir. Örneğin kişinin internet üzerinde herkese açık şekilde paylaştığı fotoğrafların izinsiz kullanımı, genel anlamda suç teşkil etmemektedir. Diğer yandan kişinin yalnızca bir ya da bir grup insan ile paylaştığı, veyahut herkesin erişimine açık şekilde paylaşmış olsa da paylaşılmasının kişiye zarar vereceği durumlarda suç oluşmaktadır.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin konuya ilişkin görüşleri şu şekildedir:

“(…)TCK’nın 136. maddesindeki verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme suçu yönünden değerlendirme yapıldığında, katılanın facebook hesabındaki resmi kişisel veri kapsamında kabul edilebilir ise de; sanığın, resmi, katılanın internette facebook hesabındaki herkese açık profil resminden elde etmesi ve katılana ait başkaca bir kişisel bilgiye yer vermeden kendi facebook hesabına koyması nedeniyle hukuka aykırı olarak ele geçirme ve yaymadan da söz edilemeyeceğinden, bu suçun da unsurlarının oluşmayacağı anlaşılmakla (…)”[1]

 Görüldüğü üzere Yargıtay herkesin erişimine açık olan bir sosyal medya platformuna ait sayfada paylaşılan fotoğrafın kullanılmasında suç unsurlarının oluşmadığına kanaat getirmiştir.

2. FSEK Kapsamında Fotoğrafların İzinsiz Kullanılması

FSEK’in 86. maddesi fotoğrafların eser mahiyetinde olmasalar bile, tasvir edilenin muvafakati olmadan teşhir veya diğer suretlerle umuma arz edilemeyeceğini hüküm altında almıştır.[2] Belirtmek gerekir ki maddenin, kişinin dış görünüşü olarak nitelendirdiği görüntü yalnızca sureti değil; kimliğinin tespit edilebilmesine imkân tanıyan her türlü uzvudur. Kişilerin fotoğraflarında, basitçe bir inceleme ile kimlikleri anlaşılır ise mutlaka açık rızaları alınmalıdır. Bu açık rıza yazılı olabileceği gibi sözlü de olabilmesi mümkündür.[3] Ayrıca, kanunun ilgili maddesinde, bu hükme aykırılık halinde yukarıda değindiğimiz TCK kapsamında sorumluluğun doğacağı belirlenmiştir.

Öte yandan kamuya mal olmuş kişilerin fotoğraflarının paylaşılması hususunda birkaç nüans bulunmaktadır. FSEK’in 86. Maddesine göre, ülkenin siyasi ve içtimai hayatında rol oynayan kişilerin fotoğrafları rıza alınmaksızın haber amaçlı kullanılabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bu fotoğrafların kişilik haklarına zarar verecek şekilde kullanılmamış olmasıdır. Örneğin özel villasının havuzunda güneşlenen, halka mal olmuş bir kişinin bahçe duvarını aşarak fotoğraflanması ve bu fotoğrafların yayımlanması özel yaşamın ihlali olarak nitelendirilmektedir. Ancak benzer bir fotoğraf kamuya açık bir alanda çekilmiş ve yayımlanmış olması durumunda; kişinin görüntüyü alenileştirmiş olması sebebiyle herhangi bir hukuka aykırılık oluşmamaktadır.

Bu konuda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (“AİHM”), kararları da özel hayatın korunması ve basın özgürlüğü arasındaki dengeyi vurgulamaktadır. Bu konuda Berrak Tüzünataç’ın taraf olduğu 14852/18 başvuru numaralı dosyada:

“(…) Başvurucu Birsen Berrak Tüzünataç, tanınmış bir aktristir. Başvuru (Ş.G.) isimli tanınmış bir aktör ile evinin terasında yakınlaşırken  bilgisi dışında kaydedilen görüntülerin bir televizyon kanalı tarafından yayınlanmasına ilişkindir.(…) AİHM söz konusu evin terasının kamuya açık alan kabul edilemeyeceğini, başvuranın ünlü bir kişi olmasının belli oranda kamuoyunu bilgilendirme kapsamında haberlere konu olabilecek olsa da duygusal yaşamın ilke olarak kesinlikle özel nitelikte olduğundan özel hayata müdahalenin meşrulaştırılamayacağına (…)”

şeklinde karar vermiştir.

3. TMK Kapsamında Fotoğrafların İzinsiz Kullanılması

Kişinin fotoğrafları kişilik hakları içerisinde yer aldığından TMK kapsamında da korunmaktadır. Kanun koyucu, TMK’nin 24. maddesinde “Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hâkimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir.” şeklinde hüküm kurmuştur.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, aşağıda yer alan kararını ilgili madde ile gerekçelendirmiştir:

 “(…) Davacıların taleplerinin murislerinin daha önce oynadığı filmlerin yeniden yayımlanmasına ilişkin olarak yapılan reklamlarda karikatürünün izin alınmadan kullanılmasının, kullanımın reklam amaçlı olması sebebiyle FSEK 86. md.ve TMK 24 md. ve devamı hükümleri kapsamında kişilik hakkının ihlali olarak değerlendirilmesi gerektiği, davacıların murisinin başrol oynadığı filmler için feri müdahile karikatürlerinin de filmin tanıtımında kullanılmasına ilişkin bir muvafakati olmadığı, yine afişlerdeki karikatürlerin murisin sağlığında kullanılan orijinal film afişlerindeki haller olmasının murisin kullanıma onay verdiği şeklinde yorumlanamayacağı (…)” [4]

TMK’nın 25. maddesinde ise kişilik haklarının ihlali durumunda başvurulabilecek dava yolları belirtilerek maddi ve manevi tazminat isteminin mümkün olduğu ifade edilmiştir. Bu bağlamda kişilik haklarının ihlal edilmesi kişide maddi yönden bir zarara sebebiyet oldu ise maddi tazminat davası; onur, şeref ve itibarın zedelenmesi suretiyle zarar verildi ise manevi tazminat davası açılabilmektedir.

4. KVKK Kapsamında Bir Kişisel Veri Unsuru Olarak: Fotoğraflar

KVKK[5]’ya göre kişisel veri, gerçek kişiyi belirlenebilir kılan her türlü bilgiyi ifade etmektedir. Bu kapsamda bir kişinin adı, soyadı, yaşı, cinsiyeti, doğum yeri, dini, mezhebi, kimlik numarası, cinsel hayatı, cinsel tercihleri, cep telefonu numarası, kısırlık durumu, madde bağımlılık durumu, medeni durumu, ailesi, işi, geliri, borçları, adresi, fotoğrafları gibi tek bir gerçek kişiyi işaret edebilecek olan bilgiler kişisel verileri oluşturmaktadır.

Kişisel veri olarak kabul edilen fotoğrafların kişiden hiç izin alınmadan kullanılmasının yanı sıra kişinin kullanım için verdiği izni geri alması veya verilen iznin kapsamının aşılmış olması; kişinin belirli bir süreyle kullanımını sınırlandırdığı fotoğrafının sürenin sonunda kullanılmaya devam etmesi, kişinin izin verdiği fotoğraftan başka fotoğrafının kullanılması, belirli ürün veya hizmetle ilgili olarak verdiği iznin genişletilerek başka ürün ve hizmetleri de kapsayacak şekilde kullanılması, izin verilen mecra dışında kullanılması da kişilik hakkına tecavüz olarak nitelendirilmektedir.

Veri Sorumlusu Kimdir?

Veri sorumlusu, kişisel verilerin işleme amaçlarını ve vasıtalarını belirleyen, veri kayıt sisteminin kurulmasından ve yönetilmesinden sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder. Tüzel kişiler, kişisel verileri işleme konusunda gerçekleştirdiği faaliyetler kapsamında bizatihi kendileri “veri sorumlusu” olup ilgili düzenlemelerde belirtilen hukuki sorumluluk tüzel kişilerin şahsında doğacaktır. Bu konuda kamu hukuku tüzel kişileri ve özel hukuk tüzel kişileri arasında bir farklılık gözetilmemektedir.

Kişilerin kendileriyle ilgili kişisel verilerin işlenip işlenmediğini öğrenmek, işlenmişse bunları talep etmek; verinin muhtevasının eksik veya yanlış olması halinde bunların düzeltilmesini, hukuka aykırı olması halinde ise silinmesini, yok edilmesini istemek ve bu talepleri doğrultusunda yapılacak işlemlerin verilerin açıklandığı üçüncü kişilere bildirilmesini talep etme hakları vardır.

5. Fotoğrafların İzinsiz Kullanılması Durumunda Başvurulabilecek Yollar

Fotoğrafların izinsiz kullanılması suretiyle kişisel verilerin ihlal edilmesi durumunda yapılacak ilk iş veri sorumlusuna başvurmaktır. Veri sorumlusuna başvurmak, kişisel verilerin korunması kuruluna şikâyette bulunabilmek için bir zorunlu ön şarttır. Veri sorumlusu yapacağı inceleme sonucunda iki seçenekte bulunacaktır. Bunlardan biri (1) Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi, anonim hale getirilmesi konusunda işlem başlatılmasına karar verilmesi; ikincisi ise (2) talebin gerekçesi açıklanarak reddedilmesidir. Veri sorumlusunun cevabının öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün ve her halükârda 60 gün içerisinde Kişisel Verilerin Korunması Kurulu’na başvurulması mümkündür.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu’na başvuru yapmak ya da yapmamak, diğer hukuki hakların kullanılmasını engellemeyecektir. Diğer bir deyiş ile fotoğrafı izinsiz kullanılan kişi hem Kişisel Verileri Koruma Kurulu’na şikâyette bulunabilecek hem de yargı yoluna gidebilecektir. Bu bağlamda kişilerin yasal şartların oluşması durumunda veri sorumlusuna başvurmadan hukuk mahkemelerinde tazminat davası açabilmesi mümkündür. Aynı zamanda ihlali gerçekleştiren kişi aleyhinde savcılığa suç duyurusunda bulunulabilmekte ve kişi ceza mahkemelerinde yargılanarak hapis ya da adli para cezası ile cezalandırılabilmektedir.

Oğuz Kara

 

[1] Yargıtay 12. HD. E. 2014/4081 K. 2014/19490 KT. 13.10.2014

[2] Avukat İnanıcı, Haluk, Fotoğraf ve Telif Hukuku, https://www.inanici-tekcan.av.tr/hukuk-guncesi/detay/Fotograf-ve-Telif-Hukuku/4/267/0, Erişim Tarihi: 28.09.2023

[3] Dinler, Elif, FSEK Kapsamında Fotoğrafın Korunmasının Yargıtay Kararları Çerçevesinde İncelenmesi, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2387155, Erişim Tarihi: 28.09.2023

[4] Yargıtay 11. HD. E. 2019/4898 K. 2020/2932 KT. 16.06.2020

[5]  Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Veri Sorumlusu Kimdir?, Erişim Tarihi: 28.09.2023