Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Uygulanan İdari Para Cezaları

İdari para cezası, devletin idari kurumları tarafından ilgilinin kabahat niteliğindeki eylemlerine istinaden verilen para cezalarıdır. İdari para cezası tahakkuk ettirebilecek kurumlardan biri de Sosyal Güvenlik Kurumu’dur (“SGK”).

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (“Kanun”) ve ikincil mevzuat kapsamında hüküm altına alınan kuralların kısmen veya tamamen ihlali veya gecikmeli olarak yerine getirilmesi sebepleriyle SGK tarafından idari para cezası yaptırımları uygulanmaktadır.

Aşağıda Kanun ve ikincil mevzuat dikkate alınarak sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan suçlar, kabahatler ve bunlar karşısında öngörülen cezalar ele alınmıştır.

I. İşe Giriş ve İşten Çıkış Bildirimlerinin Yapılmaması

Kanun’a göre işverenler, sigortalı sayılan kişileri, sigortalılık başlangıç tarihinden önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Aynı şekilde Kanun’a göre işverenler, sigortalı sayılan kişileri için işten ayrılış bildirgesini, hizmet akdinin sona erdiği tarihi takip eden 10 (on) gün içerisinde SGK’ya vermekle yükümlüdür. İşbu yükümlülüklere aykırı davranan işverenler aleyhine SGK tarafından idari para cezası tahakkuk ettirilecektir.

Sigortalı işe giriş bildirgesini vermeyen ve/veya Kanun’da düzenlenen sürelerde vermeyen işverenlere uygulanacak yaptırım Kanun’un 102 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “Bu Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrası ile 61 inci maddede belirtilen bildirgeyi, bu Kanunda belirtilen süre içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usulüne uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu hâlde anılan ortamda göndermeyenler hakkında her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.” olarak hüküm altına alınmıştır.

Sigortalı işten ayrılış bildirgesini vermeyen ve/veya Kanun’da belirlenen sürelerde vermeyen işverenlere uygulanacak yaptırım Kanun’un 102 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinde “9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirim ile 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesinde yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.” olarak düzenlenmiştir.

Kanun düzenlemelerinden de görüleceği üzere; iş başlayacak veya işten ayrılan sigortalıyı SGK’ya belirlenen sürelerde bildirmeyen işverenler aleyhine, her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, işverene uygulanacak bu cezaların yükümlülüğünü ihlal ettiği her bir işçi için ayrı ayrı uygulanmasıdır. Örneğin; 5 işçisinin işe giriş bildirgesini vermeyen işverene, 5 işçi için ayrı ayrı asgari ücret tutarında idari para cezası tahakkuk ettirilecektir.

II. Sağlık Raporu Olan İşçilerin Bildirimlerinin Yapılmaması

Sigortalanın rahatsızlanması ve işbu durumu sağlık kuruluşundan alacağı sağlık raporu ile belgelendirmesi halinde geçici olarak iş göremez olduğu kabul edilecektir. SGK tarafından, hastalık haline bağlı olarak ortaya çıkan iş görmezlik süresince sigortalıya iş görmezlik ödeneği verilecektir. Ancak SGK tarafından ödenecek iş görmezlik ödeneğinin başlangıç tarihi sağlık raporunun üçüncü günüdür, ilk iki gün için SGK ödeme yapmamaktadır.

Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesi esnasında Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalının;

a) İstirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığının,

b) Kazanç hesabına giren döneme ilişkin aylarda, prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemelerin,

c) Sağlık hizmet sunucusuna müracaat ettiği//istirahatin başladığı tarih itibarıyla prim ödeme hâlinin devam edip etmediğinin,

işveren tarafından Kurum’a elektronik ortamda bildirilmesi gerekmektedir.

İşbu kapsamda SGK’ya gerekli bildirimleri yapmayan işverenler aleyhine, Kanun’un 102. maddesi uyarınca, asgari ücretin yarısı, yasal süresi geçtikten sonra bildirim yapan işverenlere ise asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Sigortalıların aldığı istirahat raporları elektronik ortamda işverenlerce görüntülenebildiğinden SGK tarafından ayrıca tebligat gönderilmeksizin ceza uygulanmakta olup idari para cezasına ilişkin tebligatın postaya verildiği tarihe kadar işverence bildirim yapılması halinde, bildirim geç yapılmış kabul edilecek ve asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

III. Gerçekte Ödenen Ücret ile Resmi Beyan Edilen Ücretin Uyuşmaması

İşçinin gerçekte aldığı ücreti resmiyette SGK’ya beyan etmeyen ve bu usulsüzlüğü tespit edilen işverenler aleyhine idari para cezası tahakkuk ettirilmektedir.

İşbu idari para cezası ile ilgili düzenleme Kanun’un 102. Maddesinin (c) bendinde hüküm altına alınmıştır. İlgili düzenlemeye göre; Kanun’un 86. maddesinin birinci fıkrası uyarınca verilmesi gereken belgeleri, SGK tarafından belirlenen şekilde ve usulde vermeyenler ya da SGK tarafından internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler veya belirlenen süre içinde vermeyenlere her bir fiil için;

a) Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,

b) Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,

c) Ek belgenin 86. maddenin beşinci fıkrasına istinaden SGK tarafından re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,

d) Belgenin mahkeme kararı, SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler

neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları SGK’ya bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

IV. Özlük Dosyası Düzenlememe veya Eksik Düzenleme

4758 Sayılı İş Kanunu’nun (“İş Kanunu”) 75. maddesi uyarınca işverenler, çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenlemekle yükümlüdür.

İşverenler bu dosyada, işçinin kimlik bilgilerinin yanında, İş Kanunu ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve bunları istendiği zaman yetkili memur ve mercilere göstermek zorundadır.

İş Kanunu 75. Maddesi gereğince hüküm altın alınan yükümlülüklerine uymayan işveren veya işveren vekiline 4.173 TL idari para cezası uygulanacaktır.

V. İş Kazalarını Süresinde Bildirmeme

İş kazası olarak sayılacak kazalar Kanun’un 13. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre iş kazası; sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olay olarak tanımlanmaktadır.

İş kazası bildirimi, işverence, SGK’ya en geç kazadan sonraki 3 (üç) iş günü içinde yapılmak zorundadır.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene SGK tarafından bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücu edilecektir.

İş kazasını süresi içinde bildirmeyen işverenlere SGK tarafından yapılacak ödemelerin rücu edilmesine ek olarak idari para cezası da uygulanacaktır.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 14. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenlere uygulanacak idari para cezaları işyerindeki çalışan sayısı ve iş yeri tehlike sınıfına göre ayrı ayrı belirlenmektedir.

Çalışan sayısı 10 kişiden az olan;

Az tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde 6.966 TL

Tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde (%25 artırılarak) 8.707 TL

Çok tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde (%50 artırılarak) 10.449 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Çalışan sayısı 10 ila 49 kişi arasında olan;

Az tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde 6.966 TL

Tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde (%50 artırılarak) 10.449 TL

Çok tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde (%100 artırılarak) 13.932 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Çalışan sayısı 50’den fazla olan;

Az tehlikeli sayılan işyerlerinde (%50 artırılarak) 10.449 TL

Tehlikeli sayılan işyerlerinde (% 100 artırılarak) 13.932 TL

Çok tehlikeli sayılan işyerlerinde (%200 artırılarak) 20.898 TL idari para cezası uygulanacaktır.

VI. Sonuç

İşverenlerce Kanun kapsamında yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerin gereği gibi veya hiç yerine getirilmemesi SGK tarafından yaptırıma bağlanmış durumdadır. İşbu sebeple işverenlerin yükümlülüklerini bilmesi, yapılması gerekenler konusunda gerekirse uzman kişilerden destek alması ve bu yükümlülükleri yerine getirmek için görevlendirdiği personellerini düzenli olarak denetlemesi gereklidir.

Av. Burcu Kuman