Telif Hukukunda “Fair Use” Kavramı ve Oracle v. Google Davası

Bu makalede telif hukukunun temel prensipleri ve “fair use” kavramı, Oracle ile Google arasındaki dava örneği detaylandırılarak, telif hukukunun yazılım dünyasındaki uygulamaları tartışılmaktadır.

 

1. Giriş

Telif hukuku, yaratıcı eserlerin yazarlarına veya sahiplerine, bu eserler üzerinde belirli haklar tanımaktadır. Bu haklar genellikle eserin kullanımı, yayılması ve çoğaltılmasını içermektedir.

Telif hukukunun koruma kapsamı oldukça geniştir ve edebiyattan müziğe, sanattan yazılım teknolojilerine kadar birçok alanda geçerlidir. Bu makalede, özellikle yazılım endüstrisinde telif hukukunun nasıl uygulandığına dair bir inceleme yapacağız.

 

2. Telif Hakkı Nedir?

Telif hakkı, bireylerin ve kuruluşların yaratıcı zihinsel emeklerini koruma altına alan yasal bir hukuki koruma mekanizmasıdır. Bu koruma, yazarın veya yaratıcının eser üzerindeki mülkiyet haklarını garanti altına alır ve bu hakların başkaları tarafından izinsiz kullanılmasını engeller.

Telifin hukuken korunabilmesi için, eserin orijinal bir yaratım olmasını gerektirmektedir ve bu yaratımın belirli bir şekilde dışa vurulmuş olması, fikir aşamasında kalmamış olması zaruridir.

3. Fair Use (Makul Kullanım) Nedir?

Fair use (makul kullanım), telif hakkıyla korunan bir eserin, izin alınmaksızın belirli şartlar altında kullanılabilmesine olanak tanıyan bir hukuki doktrindir. Bu doktrin, eğitim, haber yayıncılığı, araştırma gibi kamu yararına hizmet eden durumlar için uygulanabilir. Çünkü, gerçekten de, bu tür kullanımlar toplumun bilgi ve kültür seviyesini artırarak genel bir fayda sağlar. Ayrıca, adil kullanım doktrini yaratıcı ifade ve yenilikçiliği teşvik eder, böylece eserlerin çeşitli ve yenilikçi yollarla yeniden yorumlanmasına izin verir. Son olarak, bu doktrin, eser sahipleri ile kullanıcılar arasında dengeli bir haklar sistemi kurarak telif hakkı ile kamu erişimi arasında bir denge oluşturur.

Özetle, yukarıda bahsedilen kamu yararına hizmet eden durumlarda izinsiz kullanım söz konusu olabilmektedir. Zira, bu kullanımlar, toplumun genel bilgi ve kültür seviyesini yükseltmekte, yaratıcılığı teşvik etmekte ve telif hakkı sahipleri ile kullanıcılar arasında haklar dengesini sağlamaktadır.

Tüm bunlarla birlikte, makul kullanımın belirlenmesinde dört ana faktör göz önünde bulundurulmaktadır:

a. Kullanılan eserin niteliği

b. Kullanımın ticari olup olmaması

c. Kullanılan miktar ve önem

d. Kullanımın eser sahibinin piyasa değeri üzerindeki etkisi

4. Oracle ile Google Arasındaki Dava

Java programlama dilinin, özellikle API’lerin (Uygulama Programlama Arayüzleri) kullanımı konusunda Oracle ile Google arasında yaşanan hukuki mücadele, telif hukukunun yazılım endüstrisindeki uygulamaları açısından önemli bir örnek teşkil etmektedir.

Oracle, Google’ın Android işletim sistemi için Java API’lerini izinsiz olarak kullandığını ve bu durumun telif hakkı ihlali teşkil ettiğini iddia etmiştir.

5. Davanın Gelişimi

Bu dava uzun yıllar süren hukuki süreçler ve birkaç farklı seviyedeki mahkeme kararlarını beraberinde getirmiştir. Davanın her bir aşamasında, Java API’lerinin kullanımı ve bu kullanımın telif hukuku çerçevesinde değerlendirilmesi farklı yorumlara tabi tutulmuştur.

Oracle’ın iddiası, Google’ın Java programlama dilinin API’lerini, Android işletim sistemi içinde izinsiz olarak kullanarak telif hakkı kanunlarını ihlal ettiği yönünde karşımıza çıkmıştır. Oracle, bu API’lerin kendine özgü bir yapıda olduğunu ve Google’ın bu yapıları kopyalayarak Android’i geliştirdiğini öne sürmüştür. Oracle’a göre, bu eylem, Java platformunun benzersiz programlama arayüzlerini yasadışı bir şekilde kopyalamak anlamına geliyordu ve bu durum, Java’nın telif haklarının açık bir ihlaliydi.

Google ise savunmasında, Java API’lerinin, programcıların farklı sistemlerde çalışabilen uygulamalar geliştirebilmesi için gerekli olan “fonksiyonel” unsurlar olduğunu savunmuştur. Google, bu API’lerin sadece belirli komut ve işlevleri kullanıcılara sunmanın bir yolu olduğunu ve bu tür fonksiyonel öğelerin telif hakkı ile korunamayacağını şekline cevap vermiştir. Ayrıca, Google, Java dilinin zaten kamu malı olduğunu ve API’lerin de benzer şekilde serbest kullanıma açık olması gerektiğini öne sürmüştür.

Mahkeme sürecinde, tarafların teknik argümanları ve telif hakkı yasalarının yorumlanması konusundaki farklı görüşler detaylı bir şekilde incelenmiştir. Mahkeme konuya ilişkin verdiği kararında, Google’ın Java API’lerini kullanımının “fair use” (makul kullanım) olarak değerlendirmiştir. Bu durum, yazılım ve teknoloji endüstrilerinde büyük yankı uyandırmış ve telif hakkı kapsamında neyin korunup neyin korunamayacağına dair önemli bir örnek teşkil etmiştir.

5. Sonuç

Oracle ile Google arasındaki dava, telif hukukunun yazılım endüstrisi üzerindeki etkilerini gözler önüne sermiş ve “fair use” kavramının sınırlarını test etmiştir. Bu dava sonucunda verilen kararlar, yazılım geliştiricileri ve teknoloji şirketleri için önemli yasal içgörüler sunmaktadır. Telif hukuku, teknolojinin hızla geliştiği bu dönemde, sürekli olarak yeni durumlarla karşılaşacak ve evrilmeye devam edecektir.

Av. Oğuz Kara

(kara@oguzkara.av.tr)